Imago geesteswetenschappen verbeterd?

Vier maanden na de publicatie van De Vergeten Wetenschappen lijkt er iets te zijn gebeurd met het imago van de alfawetenschappen. Er is een toenemende zelfverzekerdheid onder alfawetenschappers te bespeuren wanneer zij schrijven over de reikwijdte van hun eigen discipline. Maar ook onder betawetenschappers en opiniemakers wordt de grote invloed van alfainzichten erkend -- inzichten die tot voor kort op het conto van de betawetenschappen werden geschreven.

Zo wordt op deze ICT-vernieuwings-website nog eens uitgelegd dat inzichten uit de taalkunde cruciaal zijn geweest voor de ontwikkeling van hogere programmeertalen en de informatierevolutie. En op deze website wordt haarfijn uiteengezet waarom alfa's de toekomst hebben (maar laten we niet overdrijven...). En hier wordt nog eens uit de doeken gedaan dat de vroegmoderne humaniora de Wetenschappelijke Revolutie hebben ontketend.

Muziek Centrum Nederland maakt het helemaal bont en meent zelfs dat mijn boek heeft aangetoond dat de musicologie in het brandpunt der wetenschappen staat:
"'Muziek als brandpunt van de wetenschappen'. Zoals Rens Bod, hoogleraar cognitiewetenschappen, het beschrijft in zijn magnifieke, hoog geprezen en inmiddels in de collectie van het Muziek Informatie Centrum opgenomen geschiedenis van de humaniora: De vergeten wetenschappen. Het omslag wijst al de weg, met Holbeins De ambassadeurs (1533) en hun (muziek)instrumenten. Bod legt in zijn blog uit waarom hij juist voor dít schilderij koos (devergetenwetenschappen.blog.com). Immers: 'de oudste wet in de wetenschap is een muziekwet' (p. 56), die van Pythagoras en later Aristoxenus, maar ook van Bharata Muni en Liu An. Pas Guido Adler brengt in 1885 een onderscheid aan tussen de wetten (= systematische muziekwetenschap) en de historie (= historische muziekwetenschap, p. 372). In de conclusies wijst Bod op de keerzijde van deze ontwikkeling; de historisering wordt ook 'voor nationalistische of koloniale doeleinden ingezet' (p. 436)."

Kortom, het belang van de humaniora is zienderogen toegenomen...

Geesteswetenschappen in de schaduw van God?

Mijn commentaar op het boek van Harry van den Bouwhuijsen ("In de Schaduw van God"), dat ik heb uitgesproken op het Winter-Symposium van de Nederlandse Vereniging voor Wetenschapsfilosofie, kunt u hier downloaden als powerpointpresentatie.

Ik laat zien dat de centrale vraagstelling (tevens ondertitel) van het boek een aanname bevat die historisch onjuist is: "Waarom binnen een Christelijke cultuur de natuurwetenschap wel en de menswetenschap niet tot ontwikkeling kon komen".

"Cruciale alfaontdekkingen" hebben ook middelbaar onderwijs bereikt

Ook in het middelbaar onderwijs heeft het idee postgevat dat alfa-inzichten niet alleen ons denken maar tevens de technologie hebben beinvloed. In mijn Volkskrant-interview van 8 januari bekritiseerde ik de door minister van Bijsterveldt voorgestelde terugkeer naar twee gescheiden profielen in het middelbaar onderwijs (alfa en beta). Mijn visie is nu omarmd door Jan Lepeltak in zijn column in Vives, het vakblad voor (ict) vernieuwingen in het onderwijs. Met verve legt hij nog eens uit hoe inzichten uit de taalkunde de ontwikkeling van hogere programmeertalen hebben mogelijk gemaakt, en daarmee de informatierevolutie hebben ontketend. Het is een van de meest fascinerende alfaontdekkingen van de afgelopen eeuw.

Mijn lezing over de Invloed van de Arabische Wetenschap nu beschikbaar

Als men het over de invloed van de Arabische wetenschap heeft, dan beperkt de discussie zich meestal tot de natuurwetenschap en de geneeskunde. In mijn lezing aan de Studium Generale van de Universiteit Twente zet ik de Arabische geesteswetenschap in de schijnwerpers. Ik maak aannemelijk dat de uiterst nauwkeurige Arabische isnad-methode van bronreconstructie via 13-eeuwse scholastische geleerden de Italiaanse humanisten heeft bereikt. Zo is deze isnad-methode vrijwel identiek aan de 15e-eeuwse filologische bronreconstructie van Angelo Poliziano. Deze reconstructiemethode wordt overgenomen door humanisten uit Noord-Europa, waaronder Joseph Scaliger, hetgeen immense gevolgen zal hebben voor het Europese wereldbeeld.

Scaliger toont aan de hand van de filologische bronreconstructie aan dat er Egyptische farao's voor de Christelijke Schepping (rond 4000 v.Chr.) moeten hebben geleefd. Deze ontdekking leidt in de 17e eeuw tot een felle discussie over de betrouwbaarheid van de Bijbel als historische bron die tot een explosie komt bij radicale denkers als Isaac Vossius en vooral bij Spinoza. Deze laatste trekt de resultaten van de filologen tot de uiterste consequentie door, en eist het recht op van het vrije gebruik van de rede, zonder inmenging van theologen, en waarbij democratie als geprefereerde staatsvorm naar boven komt. Kortom, met weinig overdrijving kan men stellen dat de Arabische geesteswetenschap, in casu de Arabische filologie, de Europese Verlichting heeft veroorzaakt.

De powerpointpresentatie van mijn lezing kunt u hier downloaden.

[Bovenstaande afbeelding is een 15e-eeuws Europees portret van de Perzisch-Arabische geleerde Jabir ibn Hayyan ('Geber') aan wie maar liefst 3000 werken zijn toegeschreven. Ibn Hayyan schreef over zulke uiteenlopende onderwerpen als de kosmologie, muziekwetenschap, geneeskunde, biologie, alchemie, geometrie, logica en de taalkunde. Zijn werken zijn, samen met die van vele andere Arabische geleerden, in de belangrijkste Italiaanse bibliotheken te vinden en hebben de Renaissance diepgaand bepaald. Bovenstaand portret komt uit de Codici Ashburnhamiani 1166, en bevindt zich in de Biblioteca Medicea Laurenziana te Florence.]

Spinoza en De Vergeten Wetenschappen

Er is een geanimeerde discussie gaande over mijn interpretatie van Spinoza op deze interessante website die geheel is gewijd aan de zo veelzijdige filosoof en tekstgeleerde.

Mijn standpunten worden met zoveel verve verdedigd dat ik er niets aan heb toe te voegen -- slechts dank!