"De Ongekende Invloed van de Klassieke Filologie" is online

De electronische presentatie van mijn lezing "De Ongekende Invloed van de Klassieke Filologie" is nu online, en is hier down te loaden.

Ik heb deze lezing uitgesproken tijdens de inspirerende discussiemiddag "Het Nut van de Klassieken" op 11 april in Leiden.

Reflecties op Humanities 3.0

In mijn oratie "Het Einde van de Geesteswetenschappen 1.0" van verleden jaar kondigde ik de geboorte van de geesteswetenschap 3.0 aan die het digitale patroonzoeken (geesteswetenschap 2.0) en het kritisch interpreteren (geesteswetenschap 1.0) zou integreren. Ondertussen zijn meerderen hiermee aan de slag gegaan. Maar mijn oratie heeft ook de nodige kritiek opgeleverd.

Een recent voorbeeld is het artikel "Interpretatie en/of Patroon" van Marieke Winkler in het letterkundig tijdschrift Vooys. Het is een mooi artikel, al heeft de schrijfster mijns inziens het vernieuwende van de digitale aanpak nogal onderschat. Dankzij het patroonzoeken en de digitale analyse van enorme hoeveelheden "big data" (bv. miljoenen boeken, kunstwerken of muziekstukken) worden vragen opgeroepen die zonder de computer niet eens gesteld hadden kunnen worden, laat staan beantwoord.

Wat betekent het bijvoorbeeld als we menselijke oordelen over literaire kwaliteit met de computer kunnen modelleren? En wat betekent het als we universele patronen in muziek hebben gevonden? Deze "big patterns" hebben we ondertussen weliswaar gedetecteerd, maar inzicht in de betekenis van dit soort patronen wordt nog node gemist. Hier is sprake van een onontgonnen terrein dat, in weerwil van wat Marieke Winkler stelt, in niets lijkt op het vakgebied der letterkundige neerlandistiek van een eeuw geleden.

Bovendien komt het patroonzoeken niet uit de natuurwetenschappen, zoals de schrijfster impliceert. Zoals ik in mijn boek laat zien, is de patroonzoekende methode ontstaan in de humaniora van de 14e en 15e  eeuw (Petrarca, Valla, Poliziano, Erasmus, Scaliger en vele anderen). De opkomende natuurwetenschappen hebben in de late 16e eeuw deze methode overgenomen, soms zelfs letterlijk (zoals van vader Vincenzo Galilei op zoon Galileo Galilei).

Het patroonzoeken is nooit meer uit de humaniora verdwenen. Alleen het massale patroonzoeken met digitale middelen is nieuw. Maar zelfs de digitale aanpak aan de hand van computertechnologie is niet inherent "natuurwetenschappelijk". Zo is het de formele taalkunde geweest die de eerste hogere progammeertalen, en daarmee de informatietechnologie mogelijk heeft gemaakt.

Lees mijn oratie hier en het artikel van Marieke Winkler hier, en oordeel zelf.

De Ongekende Invloed van de Klassieke Filologie

Op 11 april a.s. geef ik de volgende lezing op de debatmiddag over "Het Nut van de Klassieken" in Leiden:

"In de geschiedenis der wetenschap is er nauwelijks een discipline geweest met een grotere culturele en maatschappelijke invloed dan de klassieke filologie. Het was dankzij klassiek-filologische tekstkritiek dat Lorenzo Valla in staat was het document 'Donatio Constantini' te ontmaskeren waarmee de pauselijke claim op wereldlijke macht werd weerlegd. Het waren klassiek-filologische studies van Joseph Scaliger waarmee de vroege Verlichting werd ingeluid, en het waren de klassiek-filologische tekstreconstructiemethoden die met doorslaand succes werden toegepast in de evolutiebiologie en genetica.

Niettemin vragen velen zich heden ten dage af wat het nut der klassieken is. Ik zal in mijn lezing ingaan op de vraag waardoor de klassieke filologie in de verdrukking is gekomen, en waarom haar bestaansrecht steeds opnieuw moet worden gerechtvaardigd. Ook zal ik betogen dat het 'nut' van de studie der klassieken (alsook van de geesteswetenschappen in het algemeen) niet alleen bestaat uit cultuurontsluiting en cultuuroverdracht maar tevens uit de vele onverwachte en ongeplande toepassingen van (filologische) methoden. Classici doen er goed aan kennis van deze toepassingen paraat te hebben."

NRC Food for Thought lezing: "Nederland heeft meer ondernemende alfa's nodig!"

Op 3 april jl. mocht ik de spits afbijten met de eerste NRC Food for Thought lezing "Nederland heeft meer ondernemende alfa's nodig!".

De slides van deze lezing zijn nu online, en hier down te loaden als pdf file. Enjoy!

Waarom is een digitale grachtengordel van de Gouden Eeuw zo fascinerend?

Een van de projecten van het Center for Digital Humanities beoogt het digitaal in kaart brengen van de zeventiende eeuwse Amsterdamse grachtengordel. Dit is een project dat wordt uitgevoerd door kunsthistorici van de UvA en het bedrijf Webmapper. Hierbij wordt geografische informatiesoftware kortgesloten met historische kaarten van Amsterdam. Op dit moment kan al rechtstreeks worden gezocht op straat- en grachtennamen in zeventiende-eeuwse kaarten, zoals Cingel of Beschuytmarkt. Ook herkent de software de moderne schrijfwijze "Singel" en vraagt netjes naar de tijdspanne waarin men deze gracht wil zien.

Wist u dat er maar liefst twee Beschuytmarkten zijn geweest in Amsterdam? Ontdek het zelf op http://www.digitalegrachtengordel.nl/ .

Een van de vervolgstappen van dit project is het inbrengen van woonplaatsen van schilders, uitgevers en andere 'kenniswerkers' uit de  Gouden Eeuw. Op deze manier wordt de kennisstructuur van de stad blootgelegd.

Recentelijk heb ik in het Parool over dit project geschreven.